ابزار خوشنویسی
قلم نی ، مرکب،کاغذ ، قلم تراش، قطزن، قلم دان، زیر مشقی، لیقه و دوات از وسایلی هستند که می توان در پدید آوردن یک اثر هنری از آنها استفاده کرد
قلم نی
قلم شوشتری: این نوع قلم برای ریز نویسی کاربرد دارد این نوع قلم از گذشته تا کنون مشهور بوده و به هندوستان وعثمانی نیز صادر می شده.
در آثار شاعرهایی مانند قاآنی و انوری به این نوع قلم اشاره شده است. این نی در دوران معاصر توسط عباس نژادفتحی
(موزه دار) کشت شده و بعد از فراوری به فروش می رسید.
قلم دزفولی: این نوع قلم در شهر دزفول کشت می شود و از کالا های این شهر به شمار می رود. برخی خوش نویسان رنگ سیاه و سرخ را اوج پختگی قلم می دانند و بیشترین متقاضی را دارد.
رشد این گیاه به صورت طبیعی بوده و همیشه بذر را همراه خود دارد و به این معنا نیست که همیشه به صورت طبیعی رشد کند
از ریشه این گیاه برای کشت دوباره استفاده می شودچون زمان زیادی صرف می شود تا دانه به ریشه تبدیل شود.
مرکب
این مایع حاوی رنگ دانه است که در جهت خطاطی و رسم کردن توسط قلم نی به کار گرفته می شود و از انواع مرکب های غلیظ تر برای چاپ استفاده می شود.
مرکب از مهم ترین ابزار برای یک خوشنویس است و نوع سنتی آن برای یک خوشنویس مناسب است امروزه در بازار مرکب به دو نوع خشک و مایع به فروش می رسد.
مرکب مایع به صورت آماده عرضه می شود و پس از خرید آماده مصرف است ولی مرکب خوشک باید در گلاب یا آب جوش حل شود و باید در ظرف سر بسته به خوبی تکان داده شود.
به این عمل ((صلایه)) کردن گفته می شود که بسیار در در کیفیت مرکب اثرگذار است برای جلوگیری از خراب شدن مرکب باید آن را به دور از آلودگی قرار داد .
سیاه طاووسی ، سیاه مطلق ،سیاه مایل به خاکستری و سیاه معمولی در جه بندی رنگ سیاه مرکب است که در کتابت به کار می رود.
لیقه
لیقه (لیق) رشته ای از پشم ابریشم طبیعی است لیقه را دخل دوات قرار داده و مقداری مرکب داخل آن می ریزیم لیقه برای جلوگیری ازبیرون ریختن مرکب و کنترل میزان مرکب استفاده می شود.
جنس لیقه ممکن است در بعضی از موارد الیاف ،ابریشم مصنوعی و پنبه باشد.
دوات
دوات یا عامه یکی دیگر از ابزار خوشنویسی است دوات جنس های مختلفی دارد که از مرغوب ترین آنها می توان به دوات مسی اشاره کرد که از فساد مرکب جلوگیری می کند.
چوبی ، پلاستیکی ، شیشه ای و سفالی و برنجی از جنس های دیگر دوات هستند که برای نگه داری مرکب مورد استفاده قرار می گیرد .
دوات ها معملا دارای یک در پوش لولایی و یا پیچی هستند و گاهی یک تکه نمد جذب کننده درون دوات قرار می دهند به منظور جلوگیری از سرازیر شدن مرکب از نوک قلم.
دوات از ابزار مهم خوشنویسی است یک دوات خوب دارای دهانه ای گشاد و عمق کم است به منظور کاهش گرد غبار باید و فساد مرکب باید در یا سرپوش دوات بسته باشد.
کاغذ
کاغذ یک مادهای است که از الیاف گیاهی یا سلولز تهیه میشود و برای نوشتن، چاپ، استفاده میشود.
این ماده معمولاً از الیاف گیاهی مانند چوب، ساقه گیاهان ، یا الیاف کتان و پنبه تهیه میشود.
ساختار و ویژگیهای کاغذ ممکن است بسته به منبع و جنس الیاف، فرایند تولید و پردازش، و نوع نهایی محصول، متفاوت باشد.
کاغذ به عنوان یکی از مواد پرکاربرد در زندگی روزمره و صنایع چاپ، نوشتاری، بستهبندی و غیره بسیار اهمیت داردو اولین بار مصریان باستان توانستنداز بامبو برای ساخت کاغذ استفاده کنند.
قلم تراش
قلم نی از مهم ترین ابزار خوشنویسی به حساب می آيد این ابزار نیازمند به شکل خاص و فرمی صیحیح است و این کار به عهده قلم تراش می باشد.
قلم تراش از دو بخش تیغه و محور تشکیل شده عموما فولاد یا آلومینیوم جنس این تیغه را تشکیل می دهد و محور جایی است که قلم روی آن قرار گرفته و تراشیده می شود.
در این میان می توان به قلم تراش های استاد جواد توسلی اشاره کرد.
قطزن
این ابزار در مرحله آخر برای تراشیدن و فرم دادن قلم به کار می رود این ابزار باید بسیار سخت و غیر قابل انعطاف ، دارای سطح محدب باشد.
در مرحله آخر باید قلم تراشیده شده را روی قطزن قرار دهیم و قلم تراش را روی نوک قلم قرار داده و با یک ضربه ناگهانی زاویه ای مطلوب به نوک قلم بدهیم .
قطع زن جنس های مختلفی دارد که می توان به جنس هایی از جمله چوب شمشاد و عناب یا قسمتی از چوب خیزران اشاره کرد یا می توان قسمتی از استخوان حیوان باشد.
قلم دان
شکلی جعبه مانند دارد و عموما از جنس چوب و مقوا می باشد و معمولا برای نگه داری قلم های بخصوص به کار می رود.
در بعضی از موارد می توان قلم تراش ، قلم های معمولی ، قطزن را در قلم دان نگه داری کرد،قلم دان دارای دو بخش (داخلی)و(روپوش قلمدان) می باشد.
بخش داخلی جعبه مانند بوده و غلاف را تشکیل می دهد رو پوش قلمدان(بخش بیرونی) که از مقوا یا چوب تشکیل شده و دارای نقش های زیادی است.
در زمان ورود اسلام به ایران به طور گسترده از قلم دان در مکتب خانه ها استفاده می شد، در دوره صفویه ساخت قلمدان به اوج خود رسیده.
زیر مشقی
این ابزار به عنوان زیر دستی استفاده می شود و معمملا جنس آن از چرم است ، تا قلم بهتر روی کاغذ قرار گیرد و از پارگی کاغذ جلوگیری کند.
بهترین زیر مشقی (زیر دستی) قرار دادن چند لایه روزنامه بر روی همدیگر است .
کاربرد ابزار خوشنویسی
بسیاری از استادان مانندمحمود رهبران ،عزالدین عبدالوهاب زنجانی،عبدالرحمن حلمی ،میر علی تبریزی و مصطفی کوتاهی توانستند
باستفاده از این ابزار آثار بسیار زیبایی بر جای بگذارند ،که این آثار بخشی از تاریخ ما بوده و دارای ارزش زیادی هستند.
جمع بندی
این ابزار در طول سالیان سال باعث ایجاد آثار زیبایی شده و خیلی از این آثار برجای مانده است و نمایان گر استفاده از این ابزاراست.
نویسنده: علی محمدی
برای مشاهده دوره های آموزشگاه نمایشی موسسه فرهنگ سازان معاصر می توانید به آدرس زیر مراجعه کنید.
ازپایگاه خبری دیباگران به آدرس(dibagaran7.ir) دیدن فرمایید.