آشنایی با ساز کوبه ای و جادویی هنگ درام/فرهنگ سازان معاصر

آشنایی با ساز کوبه ای و جادویی هنگ درام

ساز هنگ، هندپن، پنتام یا هنگ درام از سازهایی است که در یکی دو سال اخیر طرفداران زیادی جذب کرده است و بسیار میان مردم محبوب شده است. این ساز که صدای آن از ورقه‌های فلزی ساطع می شود دارای صدایی جادویی و مسحورکننده است که شبیه آن را در کمتر چیزی می‌توان یافت.

ساز کوبه ای هنگ دو قسمت فلزی دارد؛ یک قوس در بالای آن که به آن “دینگ ساید” گفته می‌شود و نت‌ها بر روی آن قرار دارند و طرف دیگر که “گو ساید” نام دارد و در مرکز این ساز یک دایره بزرگ وجود دارد. این قوس ساز یا به صورت بیضی یا به صورت دایره است که که در اغلب مواقع شکل بیضی آن حجم و کیفیت صدا بسیار بهتری نسبت به نوع دایره‌ای آن تولید می‌کند و همچنین امکان بیشتری در ایجاد افکت‌های صوتی را فراهم می‌کند. در هنگ درام فضای مشخصی وجود دارد که نت‌ها در آن قرار گرفته و تون فیلد Tone Field نامیده می‌شود.

شاید هنگ درام در نگاه اول شکل و ظاهری ساده داشته باشد و به‌نظر برسد که برای ساخت آن خیلی نیاز به فرایندهای پیچیده‌ای نیست اما در حقیقت این ظاهر قضیه است و اصلی‌ترین و پیچیده‌ترین پروسه و فرایند، مربوط به کوک کردن نت‌ها در هنگ درام است.

در ساز هنگ درام تعداد نت‌های این ساز هفت نت و یک نت دینگ است هرچند که با گذر زمان و با پیشرفت کار تولیدکنندگان این ساز، سازندگان چند نت دیگر هم به آن اضافه کرده و بعضی از انواع این ساز دارای ۱۳ نت هستند. این حقیقت وجود دارد که هر چه تعداد نت‌ها بیشتر باشد به نفع نوازندگان است ولی همچنان باید محدودیت‌های این ساز را در نظر گرفت زیرا که باید توجه داشته باشید که روی قوس بالایی ساز، فضای زیادی برای اضافه کردن نت وجود ندارد و به دلیل محدودیت فضای روی این ساز نت‌های هنگ درام زیرتر و به اکتاوهای بالاتر هدایت خواهند شد.

تاریخچه هنگ درام

ساز هنگ درام از جدیدترین سازهایی است که به دست بشر ساخته شده است، و تولید آن به آغاز قرن بیست و یکم میلادی برمی‌گردد. در سال ۲۰۰۰ یک خانم و آقای آلمانی به نام های فلیکس رونِر و سابینا شِرر در شهر برن در کشور سوئیس دست به ساخت این ساز زدند و نامِ «هنگ» را برای این ساز انتخاب کرده‌اند و از استفاده نام «هنگ درام» که افراد انگلیسی برای این ساز به‌کار می‎بردند ابراز نارضایتی کرده‌اند اما امروزه اکثر مردم این ساز را با همین نام تجاری میشناسند.

بسیاری عقیده دارند که ساز هنگ درام عاری از پیشینه تاریخی نیست، گفته می‌شود قبل از اختراع ساز هنگ درام، سازهای دیگری به نام SteelPan با بدنه کاملاً فلزی وجود داشته که ساختار ابتدایی داشته و در حدود ۱۷۰۰ میلادی در آفریقا و آمریکای جنوبی استفاده می‌شد و بعد از آن از برخی از مرم با گالن‌های فلزی موسیقی‌ای می‌نواختند که در جشن‌ها و مراسم طرفداران پر و پا قرصی داشته‌است و نوازندگان آن “پن ایست” (Panists) نام داشتند.

نت‌ها در ساز هنگ درام

نت اصلی ساز هنگ درام که همان «دینگ» است، پایین‌ترین نت از نظر اکتاو صدایی را دارد یا به عبارتی دیگر بم‌ترین صدا را تولید می‌کند؛ که این موضوع معمولاً ارتباطی با ساختار گام یا همان ساختار نت‌ها ندارد؛ و حتی دیده شده‌است که دینگ متفاوتی برای دو ساز با مجموعه نت‌های ثابت ساخته شده است. در هنگام نوشتن نت‌ها، نت دینگ با یک علامت از باقی نت‌ها جدا می‌شود.

برای مثال: D / A C D E F G A در این مثال نشان مشاهده می‌کنیم که، نت اصلی یا همان دینگ شامل نت D که در سیستم نت‌خوانی فارسی برابر با نت «ر» می‌باشد.

بر روی ساز هنگ درام هر نت در فضای مشخصی که به آن Tone Field گفته می‌شود قرار دارد که معمولاً به فرم دایره یا بیضی‌ست. به‌دست آوردن اندازه صحیح تن فیلدها برای ایجاد آن روی بدنه ساز عملی بسیار دقیق و حساس است و نیازمند داشتن ظرافت بالایی در عمل است و هر سانتی‌متر از ساز اهمیت بسیار بالایی دارد.

کوک کردن ساز هنگ درام

مهمترین و پیچیده‌ترین مرحله پس از ساخت ساز هنگ درام کوک نت‌های آن است و اهمیت این عمل در این اندازه است که بیشتر از 65 درصد مجموعه تلاش در فرایند ساخت و تولید ساز هنگ درام مربوط به مرحله کوک کردن آن می‌شود و این درصد بالا حاکی از اهمیت دقت و ظرافت عمل در انجام این کار می‌باشد. پس از تولید ساز هنگ درام قابلیت کوک وجود ندارد و گام مشخصی را از اول دارا می‌باشد.

یادگیری ساز هنگ دارم

ساز هنگ درام معمولا به عنوان سازی سخت برای یادگیری در نظر گرفته نمی‌شود و در دسته سازهای دشوار نیست. مدت زمان یادگیری هنگ درام عموما در حدود چند ترم طول می‌کشد و هنرجو پس از گذراندن دو ترم اول، با اصول و مبانی اولیه نواختن این ساز به طور کامل آشنایی پیدا می‌کند.
همچنین پس از گذراندن حدودا سه ترم دیگر توانایی نواختن چندین قطعه موسیقی با ساز خود را پیدا می‌کند و در حقیقت مهارت نوازندگی را تا حد قابل قبولی به‌دست آورده است و می‌توان گفت که توانایی اجرا با ساز هنگ درام را پیدا کرده است.

ساز هنگ درام، قیمت آن و روش‌های مراقبت

این ساز پرطرفدار از شرایط نگهداری کمی دشوار برخوردار است به این دلیل که این ساز از فلز ساخته شده است و همواره یکی از دغدغه‌های نوازندگان آن این بوده که در هوای مرطوب و شرجی دچار زنگ‌زدگی نشود. البته که این ساز روغن نگهداری همراه با خود دارد ولی با این حساب باز هم این دغدغه در اغلب نوازندگان آن وجود دارد. ساز هنگ درام دو بخش فلزی دارد.

جنس فلز به کار رفته در این ساز معمولا هنگ درام استیل ضد زنگ و هنگ درام استیل یا فولاد نیتراید است که هریک از آنها مزایا و معایبی در خود دارند اما به طور کلی می‌توان گفت که هندپن ساخته شده از فولاد ضد زنگ (استیل) در برابر شرایط آب و هوایی مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد و علاوه بر این، در صورت ایجاد هر نوع خراش روی سطح ساز، از بروز زنگ زدگی جلوگیری می‌شود.

از دیگر مواردی که هنرجویان علاقه‌مند به هنگ درام با آن روبه‌رو می‌شوند و حتی گاهی سبب می‌شود که دست از شروع کردن این ساز بکشند قیمت آن است. ساز هنگ درام از سازهای گران قیمت به حساب می‌آید زیرا که تقاضا برای این ساز بسیار زیاد است اما سازنده‌های معدودی دارد که شاید تعداد آنان به 200 نفر هم نرسد که علت آن پروسه سخت و دشوار ساخت این ساز است در تولید هنگ درام هیچ ماشینی دخالت ندارد و تماما توسط دست انسان ساخته می‌شود.

انتخاب فلز و آلیاژ مخصوص رای این کار از حسایت بالایی برخوردار است و همچنین روزهای بسیاری که صرف ساخت این ساز و کوک کردن آن شده، دلیلی برای طولانی شدن مراحل ساخت آن می‎باشد و همین موضوع سبب شده که انواع هنگ درام دارای قیمت زیادی باشند.

در ایران این ساز از حدود 9 میلیون تا 30 میلیون به فروش می‌رسد اما سازهای حرفه‌ای‌تر به تبع دارای قیمت بیشتری هستند، هنرجویان علاقه‌مند می‌توانند در صورتی که توان مالی خرید ساز را دارند دست به تهیه هنگ درام‌های دست دوم بزنند اما باید به این نکته توجه داشته باشند که پیش از خرید آن می‌بایست که از سلامت ساز اطمینان حاصل کنند و با یک متخصص یا استاد مشورت نمایند.

آموزشگاه موسیقی ارغوان