تاثیر مضراب های تار در نواختن ساز
آنچه در این مقاله میخوانید
انواع مضراب های ساز تار و تاثیر آن بر بهبود صدای تار
ساز تار برای نواخته شدن نیاز به مضراب دارد و با ناخن نمی توان آن را نواخت. محل قرار گرفتن مضراب نیز بین انگشت اشاره، انگشت شصت و انگشت وسط نوازنده است. نوازنده با کمک مضراب، به سیم های تار ضربه وارد می کند و بدین ترتیب صدای تار را به گوش مخاطب می رساند.
همانطور که در سازهای زهی، مضراب نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری بر صدای آن دارد. مضراب تار نیز، در دلنشین تر کردن صدای این ساز تاثیر دارد.
مضراب تار چیست؟
در فارسی مضراب را به نام های زخمه، سکافه، سکافره، و شکافه نیز می شناسند. مضراب تار، ابزار کوچکی است در حدود سه سانتی متر یا بیشتر که از دو بخش تکمیل شده است:
- بخش اول که در اکثر مضراب های تار هست، تکه ای از جنس موم می باشد که اطراف مضراب وجود دارد و نشان دهنده قسمتی است که مضراب باید در دست نوازنده قرار بگیرد.
- بخش دوم قسمت انتهایی مضراب است که محل برخورد مضراب با سیم های تار می باشد و از جنس فلز و برنج است.
نوع ساخته شدن مضراب و جنس آن، سنگینی و یا سبکی، قطر تار و مقدار مومی که به انتهای آن چسبیده است، تاثیر زیادی روی صدای تار میگذارد. هر نوازنده بسته به علاقه ای که دارد، نوع و جنس مضراب ساز خود را (که معمولا با توجه به سلیقه و نوع صدایی که مورد علاقه او است) انتخاب می کند. تغییر مضراب تار باعث تغییر در صدای آن می شود.
انواع مضراب تار
مضراب های تار انواع مختلفی دارند که هر کدام از این ها صدای منحصر به فرد و خاصی را به ساز می دهند. انواع مضراب های تار عبارتند از:
- مضراب شاخ (یا استخوان): این دسته از مضراب ها با توجه به صدای متفاوتی که ایجاد می کنند، معمولاً در اجراهای خاص و برای قطعات خاص، استفاده می شوند. جنس آن ها، از جنس شاخ حیوانات است.
قیمت مضراب های شاخ، خیلی بالا نیست و به راحتی می توان آن ها را از فروشگاه های آلات موسیقی خریداری کرد. در مضراب های شاخ، به دلیل حذف صدای اتصال دو فلز، صدای صاف و خالص و نرم تری ایجاد می کنند و برای کارهای استودیویی و ضبط کاربرد بهتری دارند.
2. مضراب برنجی: مضراب برنجی رایج ترین نوع مضراب های تار هستند که از جنس برنج ساخته شده اند. اکثر نوازندگان تار و هنرجویان به استفاده از این نوع مضراب ها علاقه دارند و با این نوع از مضراب ها می نوازند. مضراب های برنجی معمولاً قیمت مناسبی دارند و حتی ممکن است موقع خرید ساز تار، فروشنده یک مضراب برنجی به شما هدیه بدهد.
مضراب برنجی، صدای شیرین و گوشنوازی دارد. بهترین و متداول ترین جنس شناخته شده که بزرگان نوازنده هم آن را تایید می کنند، این نوع مضراب می باشد. ولی یکی از معایب آن، این است که برای ضبط استودیویی مناسب نمی باشد.
3. مضراب رزینی: یکی دیگر از انواع مضراب های تار که به تازگی محبوبیت خاصی بین نوازندگان ساز تار پیدا کرده است، مضراب رزینی است. این نوع مضراب ها از جنس چوب و مایعی چسبنده به نام رزین می باشد. از خصوصیات این نوع مضراب می توان صدای شفاف، راحت بودن دست نوازنده هنگام نواختن، قیمت مناسب و معقول و زیبایی ظاهری را نام برد.
علاوه بر موارد بالا، مضراب های دیگری نیز از جنس عقیق، پلاستیک، عاج و … در بازار وجو دارند که فروش و رواج کمتری را نسبت به موارد ذکر شده دارا هستند. برای اینکه بدانید به چه نوع از مضرابی علاقه دارید بهتر است در موقع خرید، از فروشنده درخواست کنید با هر یک از مضراب ها برای شما نوازندگی کند.
تاثیر جنس و شکل مضراب تار بر صدای آن
1. شکل
• مضراب هایی که بزرگ هستند و سر پهن تری دارند، صدای بم تر، خشن تر و گرفته تر (تو دماغی) و با حجم صوتی بیشتری را تولید می کنند.
• مضراب باریک (ظریف) و نوک ریز صدای ریزتر و زنگ دارتر ایجاد می کنند. این نوع از مضراب ها برای اجرای تکنیک هایی مانند تریل و ریز متصل مناسب ترند.
• بعضی از اساتید تار، معتقدند که مضراب هایی که نوک آن تخت و تیز نیستند (شبیه ذوزنقه) برای ردیف نوازی مناسب ترند.
2.جنس
انتخاب جنس مضراب بر صدای تار تاثیر مستقیم دارد که در بالا به تفاوت های آن ها اشاره شد. انتخاب جنس و شکل مضراب کاملا سلیقه ای می باشد و نمی توان به صراحت گفت کدام نوع بهتر است.
آموزش نحوه ی صحیح گرفتن مضراب تار
- چهار انگشت دست راست (به جز انگشت شست) کاملا به یکدیگر چسبیده و مجموع آنها در حالت خمیده به سمت کف دست باید قرار داشته باشند. در تمام مراحل نواختن تار این چهار انگشت نباید از هم جدا شوند.
2. انگشت اول (سبابه) کمی باز شده و موم مضراب روی سر انگشت دوم قرار گیرد و بعد انگشت اول به موم تکیه بدهد.
3. بند اول انگشت شست بدون فشار و صاف روی موم مضراب قرار بگیرد. در تمام مراحل انگشت شست نباید قوس داشته باشد. همچنین در دست راست نباید احساس فشار ایجاد شود در این صورت نسبت به رفع آن حتما باید تلاش کرد.
4. مضراب باید عمود بر سیم ها باشد.
5. با رعایت موارد بالا، مضراب با زاویه ای به سمت پوست کاسه از سه جهت (انگشت اول، انگشت دوم و شصت) به صورت کاملا شل و بدون فشار، مهار گردیده است.
نکات مهم برای مضراب زدن
- جلوگیری از هر گونه انقباض در دست راست (کتف، بازو و ساعد) و داشتن احساس آرامش
- عدم ایجاد هرنوع نیروی زائد و فشار در حین مضراب زدن تنها شیوه درست مضراب زدن استفاده از سنگینی و وزن دست راست
می باشد. - قبل از مضراب زدن کف دست کاملا باید به طرف پوست باشد.
- هنگام مضراب زدن ساعد به هیچ وجه نباید روی سیم گیر تغییر مکان دهد.
- مضراب باید کاملاً شل باشد تا برخورد آن با انعطاف صورت گیرد. سفت گرفتن مضراب باعث کندن سیم ها و تولید صدای ناهنجار خواهد شد.