کلیفون چیست؟
معرفی کلیفون
اگر به سازهای زهی و آرشه‌ای علاقه دارید، احتمالاً با کلیفون‌ها آشنا هستید. کلیفون به انگلیسی (colophony)، که گاهی افراد ممکن است آن را با اسم رزین نیز شناسایی کنند، یک شیء کوچک و سخت است که از صمغ درختان ساخته می‌شود.
این شیء حالتی سفت و سخت دارد و به طور کلی در تمام صنایع برای زبر کردن سطوح مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی از این ماده در وزنه برداری برای زبر کردن سطح دست و جلوگیری از سر خوردن وزنه‌ها در دست استفاده می‌شود. در نوازندگی نیز علت استفاده از کلیفون، زبرتر کردن سطح آرشه است که باعث افزایش اصطکاک بین سیم و آرشه می‌شود و صدای ساز به راحتی شنیده می‌شود.
در صورتی که آرشه ساز کلیفون نداشته باشد، صدای آن تیز می‌شود و نمی‌توان انتظار شفافیت از ساز داشت. کلیفون برای ایجاد چسبندگی در موهای آرشه مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که چسبندگی موهای آرشه افزایش پیدا می‌کند، اصطکاک بین موها و سیم‌ها بیشتر می‌شود و باعث می‌شود صدای ساز به خوبی و زیبایی شنیده شود.
کلیفون‌ها از درختان مختلف در سراسر دنیا گرفته می‌شوند و البته تمام آن‌ها برای ساز شما مناسب نیستند!
در حال حاضر، کلیفون‌ها از ۱۱۰ نوع درخت مختلف در سرتاسر دنیا تولید می‌شوند، البته نه همگی برای هر نوع ساز مناسب هستند!
فرآیند ساخت کلیفون چگونه است؟
همانطور که توضیح داده شد، کلیفون از صمغ درختان ساخته می‌شود. ابتدا شیره گیاهان مناسب، مانند صنوبر و کاج، با استفاده از ظرف‌های خاص به صورت قطره‌ای جمع‌آوری می‌شود. سپس صمغ‌های جمع‌آوری شده از این گیاهان مناسب با یکدیگر ترکیب می‌شوند و پس از سفت شدن، کلیفون به وجود می‌آید.
لازم به ذکر است که فرمول ساخت کلیفون‌ها تفاوت‌هایی دارد و از این رو نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که درصد دقیق ترکیب مواد مختلف برای ساخت کلیفون چیست؛ زیرا این اطلاعات جزو اسرار تولید این وسیله محسوب می‌شود.
تعدادی از سازندگان برای افزایش قدرت چسبندگی کلیفون، به ترکیبات فلزی نظیر طلا، نقره، و سرب افزوده و گاهی حتی از موم هم استفاده می‌کنند. پس از افزودن تمام ترکیبات، مواد حاصل در کوره‌های ویژه ذوب می‌شوند و پس از قالب‌گیری و استراحت، کلیفون آماده برای استفاده می‌شود.
نحوه صحیح استفاده از کلیفون
پس از خرید کلیفون مناسب برای ساز خود، مراقبت‌ها و نکات زیر را در هنگام استفاده از آن رعایت کنید:
- تنظیم میزان فشار موها:
در حین نوازندگی، اطمینان حاصل کنید که موهای آرشه نه خیلی سفت و نه خیلی شل باشند. فشار مناسب موها باعث ایجاد صدای بهتر و بهینه می‌شود.
- خراشیدن سطح کلیفون:
هنگام استفاده از کلیفون برای اولین بار، سطح خارجی آن را به میزان اندکی خراشیده و پودری که تولید می‌شود، بر روی موهای آرشه بنشیند. این کار به بهبود چسبندگی کلیفون کمک می‌کند.
- مدت زمان کشیدن کلیفون:
مدت زمان کلیفون کشیدن روی آرشه نه باید خیلی زیاد و نه خیلی کم باشد. استفاده از حد زیاد یا کم از کلیفون، ممکن است به صدای ناهموار یا تیز منجر شود. تعادل در استفاده از آن را رعایت کنید.
- تمیزکاری پس از نواختن:
پس از نواختن، قسمت‌هایی از ساز که با پودر کلیفون سفید شده است را تمیز کنید. اگر کلیفون روی ساز باقی بماند، با گذر زمان سفت می‌شود و تنها راه حذف آن، استفاده از رگلاژ خواهد بود.
با رعایت این نکات، می‌توانید از کلیفون به بهترین نحو استفاده کرده و صدای کیفیتی و شفافتری از ساز خود بشنوید.
انواع کلیفون های موجود
کلیفون جعبه‌ای
این کلیفون‌ها به صورت قالبی در قوطی‌های جعبه‌مانند عرضه می‌شوند. رنگ این نوع کلیفون‌ها عموماً زرد و روشن است و قیمت آن‌ها نسبت به انواع دیگر، ارزان‌تر است.
کلیفون تیره
میزان تیرگی کلیفون با نرمی آن ارتباط مستقیم دارد. همانطور که پیشتر گفته شد، کلیفون‌هایی که رنگ تیره‌تری دارند، چسبندگی بیشتری ایجاد می‌کنند و برای سازهای با صدای بم، مناسب‌تر هستند. این کلیفون‌ها شکنندگی بیشتری دارند و میزان پودری که از آن‌ها تولید می‌شود، بیشتر است.
کلیفون روشن
این کلیفون‌ها سخت‌تر هستند و به دلیل کمی بودن پودر تولیدی، ممکن است چسبندگی لازم را برای موهای آرشه ایجاد نکنند. از این کلیفون‌ها برای رسیدن به صدادهی مطلوب، باید مدت زمان بیشتری استفاده کرد.
کلیفون ضد حساسیت
کلیفون‌های ضد حساسیت برای افرادی تولید شده‌اند که به کلیفون‌های عادی حساسیت دارند. این کلیفون‌ها پودر ایجاد نمی‌کنند.
کلیفون‌های طلایی/نقره‌ای/سربی/مسی
کلیفون‌های طلایی و نقره‌ای برای همه افراد و سازها مناسب هستند، اما معمولاً افراد حرفه‌ای‌تر از آن‌ها استفاده می‌کنند. کلیفون‌های سربی و مسی نیز صدایی گرم و زیبا ایجاد می‌کنند و می‌توانند گزینه مناسبی باشند.
هر چند وقت یک بار باید از کلیفون استفاده کنیم؟
پاسخ به این سوال به معیارهای مختلفی بستگی دارد، از جمله میزان تمرین شما در طول روز، جنس موهای آرشه شما، سیم‌های ساز شما، دمای هوا و … اما به طور معمول، برای هر 4-5 بار ساز زدن، بهتر است از کلیفون استفاده کنید.
جمع‌بندی
کلیفون یکی از وسایل جانبی نوازندگی ویولن، ویولن‌سل و کمانچه است که بدون آن نوازندگی امکان‌پذیر نیست. این مطلب به توضیح در مورد نحوه ساخت و انواع کلیفون‌ها پرداخته و امیدواریم که برای شما مفید بوده باشد.
نویسنده: زهرا طاهری
برای مشاهده دوره های آموزشگاه موسیقی موسسه فرهنگ سازان معاصر کلیک کنید
از پایگاه خبری تحلیلی دیباگران دیدن فرمایید
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
چگونه یادگیری گیتار را شروع کنیم؟
5 سایت رایگان برای ساخت موزیک
بهترین اپلیکیشن های آموزش موسیقی
موسیقی جاز
سازهای بادی: معرفی و بررسی انواع ساز بادی
