نقاشی سیاه قلم و تکنیک ها|آموزشگاه هنرتجسمی فرهنگسازان معاصر

معرفی نقاشی سیاه قلم و تکنیک ها

سیاه قلم در فرهنگ فارسی معین به نوع خاصی از نقاشی می گویند که در آن فقط از قلم و مرکب سیاه، ذغال یا مداد استفاده شده باشد و هیچ رنگ آمیزی نداشته باشد. منظور از نقاشی سیاه قلم، نقاشی است که در آن به جای کار با رنگ های بسیار متنوع، تنها از طیف رنگ های خاکستری و مشکی استفاده می شود و به همین دلیل یک هنرمند سیاه قلم، تمرکز بیشتری بر روی سایه روشن خطوط و ترکیب بندی کار دارد و در نتیجه این تمرکز باعث خلق آثار هنری بسیار زیبا و جذابی می شود.

امروزه، ابزار های سیاه قلم عبارت اند از: زغال، مداد کنته و مداد کربنی، این مواد تیرگی بیشتری دارند. سیاه قلم به شکل خاص در کشیدن طرح و خصوصا طراحی چهره کاربرد دارد. امروزه علاوه بر طراحی چهره سیاه قلم، طراحی منظره با مداد کنته نیز محبوبیت بسیار زیادی در بین هنرمندان و هنرجویان پیدا کرده است.

برای شرکت در کلاس های نقاشی و طراحی و سیاه قلم کلیک کنید.

یکی از اصلی ترین و ابتدایی ترین عوامل برای موفقیت در سیاه قلم، داشتن ذوق و استعداد هنری و در کنار آن قوه تخیل قوی می باشد. علاوه بر این، داشتن دید هنری خوب، و صبر و حوصله زیاد از ابزارهایی است که برای موفقیت در این رشته تاثیر بسیار زیادی دارد.

از آنجایی که زغال نسبت به مداد، ضخیم تر، مشکی تر و روان تر است بنابراین سیاه قلم و طراحی با ابزارهای آن تجربه منحصر به فردی است و می توان با آن طرح های فوق رئالیستی و احساسی را ایجاد کرد. از طرف دیگر می توان از زغال مانند یک مداد استفاده کرد که در این صورت یک وسیله موثر برای طراحی، سایه پردازی، هاشور زنی و ایجاد تابلوهای سایز بزرگ است.

افرادی که به کار نقاشی سیاه قلم می پردازند و به آموزش سیاه قلم علاقه دارند، معمولاً روحیه ای درون گرا دارند و از این طریق می توانند به بهترین نحو ممکن احساسات خود را بیان کنند.

تاریخچه سیاه قلم

تاریخچه کاربرد نقاشی سیاه قلم در نگارگری ایران، به قرن هفتم هجری برمی گردد اما واژه ی سیاه قلم، از زمان استاد کمال الملک رایج شد. در آن زمان از ترکیب زغال با پودر کربنات کلسیم که به نام پودر مل شناخته می شد، “زغال مل” تهیه می کردند و با کمک قلم مو بر روی بوم طراحی می کردند. این روش از طراحی در بین شاگردان کمال الملک رایج شد و امروزه نیز طرفداران بسیاری دارد.

ابزارهای مورد نیاز برای آموزش سیاه قلم

برای آموزش سیاه قلم ممکن است از ابزارها و وسایل گوناگونی استفاده شود اما، اصلی ترین و اساسی ترین ابزاربرای سیاه قلم این زغال و مداد کنته است. مداد کنته خود، انواع مختلفی دارد که برای آموزش سیاه قلم مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر برای ترسیم خطوط و یا جزئیات بیشتر کاربرد دارند.

مقاله پیشنهادی: آشنایی با انواع سبک های نقاشی

از دیگر ابزارهای مورد استفاده برای آموزش سیاه قلم، پودر تیره و روشن می باشد که از پودر روشن برای نمایش نقاط روشن تر، مانند پوست و از پودر تیره برای نمایش نقاط تیره تر مانند موها استفاده می شود. علاوه بر این کاغذ پوستی، تخته شاسی، پاک کن، محو کن، قلمو سر تخت، پودر کف دریا، انواع مداد مشکی و چسب کاغذی نیز مورد نیاز می باشد.

انواع زغال و کاربردهای آن

ذغال های سیاه قلم، خود دارای انواع مختلفی هستند که به صورت تخصصی تر و متریال های بهتر با استفاده از ذغال های مختلف و با کمک قلم مو های مخصوص به هنرمند جهت خلق آثار کمک می کنند.

ذغال هایی به شکل چوب های فشرده: این نوع از ذغال ها می توانند خیلی سخت باشند که برای ایجاد رنگ های خاکستری استفاده می شوند و یا خیلی نرم باشند که در این صورت با آن رنگ مشکی پر رنگ را ایجاد می کنند. میزان چسب یا واکس استفاده شده در تولید این نوع زغال، روی سختی و نرمی آن اثر می ‌گذارد. شدت سایه ها نیز به وسیله فشار دست ایجاد می شود.

مداد ذغالی یا همان کنته: از آنجا که این نوع زغال به راحتی قابل تیز شدن است بنابراین از آن می توان برای طراحی های ظریف، دقیق، ایپررئال و فوتورئال استفاده کرد.

پودر ذغال: این پودر بسیار نرم است و می توان برای ایجاد سایه پردازی های بسیار نرم و لطیف و یک دست استفاده کرد. پودر ذغال در طراحی های چهره و طرح های رئالیستی کاربرد دارد.

ذغال بید یا ذغال تک: این نوع زغال خیلی نرم است و می تواند خاکستری مخملی یا فاخته ای را ایجاد کند که یک بافت عالی در طراحی به دست می آید. این نوع زغال در طرح های اولیه و ترکیب های پایه ای نیز کاربرد دارد.

انواع تکنیک های سیاه قلم

همچنین متدهای مختلفی مانند: طراحی خطی (line drawing)، سایه پردازی (shading)، طراحی نقطه ای (stippling)، طراحی اولیه (sketch)، فرا واقعیت گرایی (surrealist) وجود دارند در بین تکنیک ها و متدها سیاه قلم، هنر ذغال چوب (charcoal art) جایگاه ویژه ای در بین هنرمندان و طراحان دارد.

تکنیک هاشور زنی: در این تکنیک، خطوط تیره نازک به طور متوالی و به موازات یکدیگر قرار می گیرند. انجام این روش با زغال، طرح را نرم‌تر و تیره تر می کند.

2. تکنیک سایش: در این تکنیک با استفاده از ذغال، یک تکه کاغذ را بر روی سطح می ساییم و با این کار تصویری از بافت سطح را ایجاد می کنیم.

3. تکنیک محو کردن: از این تکنیک برای ایجاد صیقلی بین نواحی تاریک تر و روشن تر طراحی, استفاده می شود. برای محو کردن می توان از یکی از روش های استفاده از انگشت یا استفاده از پاک کن کمک گرفت.

4. تکنیک پاک کن زنی: پاک کن زنی اغلب با یک پاک کن خمیری انجام می‌ شود این پاک ‌کن ها نرم و قابل انعطاف هستند و می توان آن را بر حسب کار به شکل دلخواه درآورد و بافت های متنوع را با آن ایجاد کرد. علاوه بر پاک کن خمیری، پاک کن فرچه دار و پاک کن اتودی نیز جهت پاک کن زنی برروی کار استفاده می‌ شوند.

نگهداری از سیاه قلم

به دلیل استفاده از ذغال و پودر آن، سیاه قلم، ثبات کمی دارد و با گذشت زمان یا دست کشیدن روی نقاشی، کیفیت و شفافیت اولیه ی خود را از دست می دهد. در ادامه به برخی از روش های نگهداری از نقاشی سیاه قلم می پردازیم:

استفاده از اسپری فیکساتیو: به این صورت که از فاصله 30 سانتی متری شروع به اسپری کردن روی نقاشی می کنیم.
استفاده از پوشش لمینت: لمینت یک لایه پلاستیک حساس به حرارت است که پس از حرارت دادن روی سطح کاغذ پرس شده و از سطح نقاشی محافظت می کند.