ریتم شناسی و نت خوانی ساز تنبک
ریتم شناسی و نت خوانی تنبک
آنچه در این مقاله می خوانید:
معرفی ساز تنبک
تنبک یکی از سازهای کوبه ای است و یکی از اصلی ترین اجزای موسیقی سنتی می باشد. تنبک به دو صورت تکنوازی و همنوازی نواخته می شود و تنبک را به دو صورت تنبک و تمبک تلفظ می کنند ولی شکل امروزی تر آن تنبک می باشد. تنبک از دو کلمه ی اصلی “تن” و “بک” که جز حرکات اصلی نوازندگان این ساز می باشد تشکیل شده است. پایه و اساس آموزش تنبک در موسیقی ایرانی ریتم شناسی است. در واقع تنبک نقش اصلی را در ریتم و ضرب قطعات موسیقی سنتی ایفا می کند.
تقریبا تمام نوازنده های ساز های ایرانی نیاز به دوره ی ریتم شناسی و ضرب توسط ساز تنبک را دارند که به درک آنها از ریتم کمک کند و باعث سریع تر شدن آموزش موسیقی می شود.
تاریخچه تنبک
معمولا نوازندگان و یا خوانندگان، ادوار پیچیده و یا طولانی را به همراه تنبک اجرا می کردند و تنبک نوازنده یا خواننده را در حفظ ریتم یاری می کرده است. از آنجایی که موسیقی دستگاهی به شعر و آواز متکی بوده است، ادوار ریتمیک نیز در چارچوب وزن شعر شکل گرفته است. امروزه شیوه های مختلفی از نظر نگرش و نوازندگی در تنبک به وجود آمده است که به سه گروه زیر می تواند تقسیم شود:
برای شرکت در کلاس های آموزش تنبک کلیک کنید
- نوازندگانی که به دستگاه موسیقی مسلط اند و اطلاعات زیادی در مورد ادبیات و وزن شعر دارند.
- نوازندگانی که تنبک را ساز مستقلی می دانند و اطلاعات در زمینه ی موسیقی را در درجه دوم اهمیت قرار می دهند و به ریتم موسیقی توجه بیشتری دارند.
- نوازندگانی که جنبه های نمایشی را به محتوای موسیقی ترجیح می دهند و برای ارائه ی تکنیک اهمیت ویژه ای قائل اند. در این گروه ریتم، هویت خاصی ندارد و ریتم ها تحت تاثیر فرهنگ و نوع موسیقی هستند و فقط سرعت و جنبه های ظاهری اهمیت دارد.
ریتم شناسی تنبک
انواع ریتم های تنبک را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
- ریتم های ساده
- ریتم های ترکیبی
- ریتم های لنگ
ریتم های ساده خود به سه دسته ی دو ضربی، سه ضربی و چهار ضربی تقسیم می شوند.
ضرب: خطوط حامل توسط خطوط عمودی به قسمت های یکسان (از نظر زمانی) تقسیم می شوند که به هر کدام از این قسمت ها میزان گفته می شود به اجزای تشکیل دهنده ی هر میزان، ضرب گفته می شود. در واقع ضرب ها از شکستن اجزای یک میزان تشکیل می شوند.
ریتم دو ضربی: ریتم های 2/1، 2/3، 2/4، 2/8 در دسته ریتم های دو ضربی قرار می گیرند از مشخصات بارز این نوع ریتم این است که برای تشخیص، ضرب اول قوی و ضرب دوم ضعیف است.
ریتم سه ضربی: ریتم های 3/1، 3/2، 3/4، 3/8 از ریتم های سه ضربی است و در این ریتم ضرب اول قوی و ضرب های دوم و سوم ضعیف است.
ریتم چهار ضربی: ریتم های 4/1، 4/2، 4/3، 4/8 از ریتم های چهارضربی هستند. در ریتم های چهارضربی ضرب اول خیلی قوی، ضرب دوم ضعیف، ضرب سوم قوی و ضرب چهارم ضعیف است.
نت خوانی و نواختن تنبک
نت خوانی تنبک از چهار بخش تشکیل شده است:
- علامت ها: تنبک چیزی حدود 250 علامت مختلف دارد که هر کدام از آن علامت ها آوا و نحوه نواختن منحصر به فردی دارد.
- کشش ها: کشش در واقع زمان ماندگاری و به طول انجامیدن اجرای یک نت در ساز می باشد. این مفهوم در تمام سازها وجود دارد. برای مثال برای اجرای یک نت گرد شما باید ۴ شماره در ذهن خود بشمارید. اما یک نت سفید از نظر زمانی در ۲ شماره اجرا میشود.
3. سکوت ها: در سازهای کوبهای نیز مانند سایر سازها، اجرای صحیح سکوت، اهمیت زیادی دارد. هر نت سکوت نیز کشش زمانی متفاوتی دارد و میتواند متغیر باشد.
4. اصطلاحات و تئوری موسیقی مشترک: تئوری موسیقی زبان مشترک بین تمامی ساز ها است و تنبک نیز از این قاعده پیروی می کند. سبک های نت خوانی تنبک شامل دو سبک تک خط و سه خط است که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم. (منظور از خط، خط حامل است.خط حامل، خطی است که نت ها بر روی آن سوار می شوند.)
- نت خوانی تک خط: این روش نت خوانی مخصوص ساز تنیک است. در این سبک علامتها نحوهی نواختن و نوع حرکت دست را نشان داده و محل اجرای نت را مشخص میکنند.
- نت خوانی سه خط: در این روش هر خط، مربوط به یکی از قسمت های پوسته است و نت هایی که روی خط اول قرار دارند، روی قسمت مرکزی یا تم اجرا میشوند، نت های روی خط دوم ، مربوط به قسمت میانه و نتهای خط پایین مربوط به قسمت کناره یا بک می باشند.
برای نواختن تنبک، علامت ها روی سه بخش اولیه یعنی پوست، دهانه بزرگ و تنه اصلی اجرا می شوند که یک نوازنده مبتدی باید در گام اول بر روی پوست تمرکز داشته باشد چرا که بیشتر تکنیک ها در ابتدا در قسمت پوسته است. بخش های اصلی پوسته ساز شامل سه بخش، مرکزی (تم)، میانه و کناره (بک) است.برای نواختن تنبک شما به هر 10 انگشت نیاز دارید. به هنگام نت خوانی هر گاه با علامت” ˄” روبرو شدید یعنی اینکه نت را باید با دست راست اجرا کنید و هر گاه با علامت” ˅” روبرو شدید شما برای اجرا به انگشتان دست چپ خود نیاز دارید.
به هنگام نواختن تنبک، نوازنده در حالت نشسته و تنبک به حالت افقی روی ران او قرار می گیرد. دست چپ نوازنده، در بالا و دست راست او در کنار راست تمبک قرار می گیرد و با انگشتان، نرمه و تمام دست خود را بر قسمت های مختلف (مرکز، میان، کنار) پوست می کوبد.
از آن جا که وسیله کوبیدن روی تنبک انگشتان است و به این وسیله نوازنده تمبک قادر است بر روی تنبک ریزه کاری و شیرین کاری های زیادی انجام دهد و می توان از آن ها به عنوان “تکنواز” استفاده های زیادی بکند.
از حلقه در انگشتهای وسطی دستان میتوان با زدن روی پوست دهانه بزرگ چسبیده به تنه و شیارهای روی تنه با کشیدن حلقهها اصوات و شیرین کاریهای متنوع و جالبی اجرا کرد. برای نواختن آن از تمامی ده انگشتن در دو دست استفاده می شود و از این جهت در میان سازهای کوبه ای منحصر به فرد است.
آموزش تنبک به کودکان
ریتم، که یکی از اجزای اصلی موسیقی است، نقش مهمی در ساماندهی ذهن و تنظم فعالیت های آن دارد. به علاوه تاثیر زیادی در موزونی حرکات بدن، تعادل و حتی گفتار و رسایی گفتار دارد. ذهن و بدنی که با ریتم خو گرفته است، با قدرت بیشتری با نظم جهان هماهنگ می شود.
در بین سازها، معمولا سازهای کوبه ای برای آموزش های اولیه ی کودکان و نوجوانان بسیار مناسبند. این سازها نه تنها درک موسیقی را در کودکان افزایش می دهند، بلکه تاثیر بسیار خوبی در روحیه و سلامت آن ها دارند. در تمام دنیا آموزش های اولیه ی کودکان در اجرای ریتم را با هر وسیله ای آغاز می کنند. کارهایی مانند دست زدن، بازی کردن، خواندن کلمات موزونو جست و خیز کردن، همه بدون آموزش انجام می شود و به همین دلیل یادگیری و اجرای ریتم با یک ساز کوه ای مانند تنبک برای کودک بسیار مناسب و جذاب می باشد.
یکی از راه های تخلیه ی انرژی کودک، کوبیدن اجسام به یکدیگر می باشد. شروع آموزش و به نظم در آوردن فعالیت موسیقیایی کودکان توسط یک ساز کوبه ای به نظر منطقی می باشد.
از پایگاه خبری تحلیلی دیباگران دیدن فرمایید.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.