سازهای بادی: معرفی و بررسی انواع ساز بادی

سازهای بادی دسته‌ای از آلات موسیقی هستند که با دمیدن هوا در آنها صدا تولید می‌شود. این دسته از سازها قدمتی دیرینه دارند و در فرهنگ‌های مختلف جهان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

سازهای بادی به طور کلی به دو دسته برنجی و چوبی تقسیم می‌شوند. در ادامه با انواع سازهای بادی چوبی و برنجی آشنا می شویم و ویژگی های هر یک را بررسی می کنیم.

سازهای بادی برنجی

دسته‌ای از آلات موسیقی هستند که از طریق ارتعاش لب‌های نوازنده در دهانه و عبور جریان هوا از داخل لوله تولید صدا می‌کنند. این سازها معمولاً از برنج ساخته می‌شوند، اما گاهی اوقات از فلزات دیگر مانند مس یا طلا نیز ساخته می‌شوند.

سازهای بادی برنجی به دلیل صدای قوی و درخشانشان شناخته شده‌اند و اغلب در ارکسترها و گروه‌های برنجی استفاده می‌شوند. آنها همچنین می‌توانند در انواع دیگر موسیقی، مانند جاز، پاپ و راک استفاده شوند.

اکنون با انواع سازهای بادی برنجی آشنا می شویم:

ترومپت (trumpet)

ترومپت از سازهای بادی برنجی است که در محدودهٔ سوپرانو، زیرترین صدا را در بین سازهای بادی برنجی می‌تواند تولید کند. ترومپت از دستهٔ سازهای انتقالی است.

ترومپت معمولاً از برنج ساخته می‌شود، اما گاهی اوقات از فلزات دیگر مانند مس یا طلا نیز ساخته می‌شود. این ساز از یک لوله خمیده به شکل مخروط معکوس تشکیل شده است که در انتهای آن به یک دهانه گشاد ختم می‌شود. نوازنده با دمیدن در دهانه و ارتعاش لب‌های خود، صدا تولید می‌کند.

ترومپت به دلیل صدای قوی و درخشانش شناخته شده است و اغلب در ارکسترها و گروه‌های برنجی استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن در انواع دیگر موسیقی مانند جاز، پاپ و راک استفاده کرد.

ترومپت یکی از قدیمی‌ترین سازهای شناخته شده است. شواهدی از وجود ترومپت‌هایی که از استخوان و شاخ حیوانات ساخته شده‌اند به دوران پارینه سنگی برمی‌گردد. ترومپت‌های فلزی در مصر باستان، یونان و روم استفاده می‌شدند. در قرون وسطی، ترومپت عمدتاً به عنوان یک ساز جنگی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در دوره رنسانس، ترومپت به یک ساز محبوب در موسیقی کلاسیک تبدیل شد

هورن (Horn)

هورن (به انگلیسی: Horn) یا کور فرانسوی (به انگلیسی: French horn) یکی از سازهای بادی برنجی است که در خانواده سازهای بادی برنجی قرار دارد.

هورن از نظر ظاهری شبیه به ترومپت است، اما قطر لوله آن بیشتر و مخروط انتهایی آن کوتاه‌تر است. همچنین، دریچه‌های هورن به جای اینکه مانند ترومپت به صورت عمودی باشند، به صورت افقی قرار دارند.

صدای هورن گرم، نرم و پخته است و به دلیل طنین عمیق و غنی آن، به عنوان “ملکه سازهای برنجی” شناخته می‌شود. هورن از نظر دامنه صوتی، گستره وسیعی دارد و می‌تواند نت‌های بسیار زیر و بم را بنوازد.

هورن در انواع مختلف موسیقی از جمله کلاسیک، جاز، پاپ و راک استفاده می‌شود. هورن همچنین در ارکسترها، گروه‌های برنجی و به عنوان ساز سولو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برخی از نوازندگان مشهور هورن عبارتند از:

نیژل کندی
وینستون مارسالیس
بریجیته هورن
سارا نیشیزاکی
آلفونس رید

توبا (tuba)

توبا (به فرانسوی و انگلیسی: tuba) از سازهای بادی برنجی است. این ساز نسبتاً جدید است و در قرن نوزدهم به مجموعه سازهای ارکستر افزوده شده‌است؛ هرچند گاهی توبا می‌تواند اشاره به تمام سازهای بادی برنجی بم‌تر از ترومبون داشته باشد.

توبا بزرگترین و بم‌ترین ساز از خانواده سازهای بادی برنجی است و صدایی عمیق و طنین‌انداز دارد.

این ساز از لوله‌های پیچ خورده عمودی، سه یا چهار سوپاپ، یک سوراخ مخروطی پهن، زنگوله درخشان و یک دهانه فنجان شکل تشکیل شده است.

توبا به طور کلی از برنج ساخته شده است که به صورت بدون جلا، لاک زده و یا آبکاری شده با نیکل، طلا یا نقره است. برنج بدون جلا در نهایت لکه دار می شود و باید به طور دوره‌ای صیقل داده شود تا ظاهر خود را حفظ کند.

نقش مهم توبا در ارکستر، تامین بخش باس و ایجاد هارمونی و عمق به موسیقی است.

توبا همچنین در گروه‌های برنجی، گروه‌های نظامی و به عنوان ساز سولو استفاده می‌شود.

سوزافون (Sousaphone)

سوزافون یا سوسافون از خانواده سازهای بادی برنجی و زیرگروه توبا به شمار می‌رود. این ساز دور بدن نوازنده قرار گرفته و دهانهٔ خروجی صدای آن، بالای سر نوازنده و رو به جلو است. سوزافون برای حمل راحت‌تر در اجراهای سرپا و مارش‌ها، به جای توبای ارکستر سمفونیک استفاده می‌شود و ساختار خاصی دارد.

کاربرد سوزافون: سوزافون بیشتر در موسیقی جاز، مارش و گروه‌های برنجی استفاده می‌شود. این ساز به دلیل صدای قدرتمند و رسا، برای نواختن در فضای باز و در میان جمعیت بسیار مناسب است.

نحوه نواختن سوزافون: سوزافون با استفاده از لب‌ها و انگشتان نواخته می‌شود. نوازنده با دمیدن در دهانهٔ ساز و فشردن دکمه‌ها با انگشتان، نت‌های مختلف را تولید می‌کند.

ترومبون (trombone)

ترومبون یکی از سازهای بادی برنجی است که از خانواده سازهای برنجی محسوب می‌شود. این ساز به دلیل لوله کشویی بلند و منحنی که دارد، به راحتی قابل تشخیص است.

اجزای ترومبون

لوله کشویی: بخش اصلی ترومبون است که از دو لوله مجزا تشکیل شده است. نوازنده با حرکت دادن لوله کشویی به داخل و خارج، طول لوله را تغییر می‌دهد و به این ترتیب، نت‌های مختلف را تولید می‌کند.
دهانه: قسمتی از ترومبون است که نوازنده در آن می‌دمد. دهانه ترومبون به صورت فنجانی شکل است.
اسلاید: مکانیزمی است که برای حرکت دادن لوله کشویی استفاده می‌شود. اسلاید از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل شده است.
کلیدها: دکمه‌هایی هستند که روی اسلاید قرار دارند و نوازنده با فشردن آنها، می‌تواند موقعیت لوله کشویی را تنظیم کند.
ناقوس: بخش انتهایی ترومبون است که صدا را از آن خارج می‌کند.

انواع ترومبون: رایج‌ترین نوع ترومبون، ترومبون تنور است. انواع دیگری از ترومبون نیز وجود دارد، مانند:

ترومبون آلتو: که کوچکتر از ترومبون تنور است و صدای زیرتری دارد.
ترومبون باس: که بزرگتر از ترومبون تنور است و صدای بم‌تری دارد.
ترومبون سوپرانو: که کوچکترین نوع ترومبون است و در ارکسترهای جاز استفاده می‌شود.

نحوه نواختن ترومبون: ترومبون با استفاده از لب‌ها و انگشتان نواخته می‌شود. نوازنده با دمیدن در دهانهٔ ساز و فشردن کلیدها با انگشتان، نت‌های مختلف را تولید می‌کند.

سازهای بادی چوبی

سازهای بادی چوبی خانواده‌ای از سازهای موسیقی هستند که صدا با دمیدن هوا در یک دهانه و ایجاد ارتعاش در نی یا روی یک لبه تولید می‌شود.

این خانواده شامل برخی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سازها از جمله فلوت، کلارینت، ابوا و باسون است.

اکنون با انواع سازهای بدی چوبی آشنا می شویم:

فلوت (flute)

فلوت یکی از قدیمی ترین و محبوب ترین سازهای موسیقی در جهان است. این یک ساز بادی چوبی است که به دلیل صدای شیرین و رسا شناخته شده است. فلوت ها از مواد مختلفی از جمله چوب، فلز و پلاستیک ساخته می شوند. آنها در اندازه های مختلفی وجود دارند و می توانند در طیف گسترده ای از موسیقی از جمله ارکسترهای کلاسیک، گروه های جاز و گروه های رژه استفاده شوند.

فلوت ها با دمیدن هوا در دهانه و ایجاد ارتعاش در لبه تولید صدا می کنند. نوازنده با تغییر موقعیت انگشتان خود بر روی سوراخ های ساز، می تواند نت های مختلفی بنوازد.

فلوت ها سازهای محبوبی برای نوازندگان در هر سطحی هستند. آنها نسبتاً آسان برای یادگیری هستند، اما می توانند تسلط بر آنها چالش برانگیز باشد. اگر به دنبال یک ساز چالش برانگیز و پرطرفدار هستید که بتوانید برای سالهای آینده از آن لذت ببرید، فلوت انتخاب عالی است

فاگوت (fagott)

فاگوت از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بدنه و زبانه. بدنه از چوب ساخته شده است و دارای سوراخ هایی است که نوازنده با انگشتان خود بر روی آنها می پوشاند تا نت های مختلفی بنوازد. زبانه از دو قطعه نی نازک تشکیل شده است که به هم متصل شده اند و در دهانه ساز قرار می گیرند. نوازنده با دمیدن هوا در دهانه و لرزاندن زبانه، صدا تولید می کند.

فاگوت سازی چالش برانگیز برای یادگیری است، اما می تواند بسیار gratificante باشد. اگر به دنبال یک ساز منحصر به فرد و زیبا هستید که بتوانید برای سالهای آینده از آن لذت ببرید، فاگوت انتخاب عالی است.

کلارینت (Clarinet)

کلارینت یک ساز بادی چوبی است که از خانواده سازهای بادی قمیشی محسوب می‌شود. این ساز به دلیل صدای گرم و رسا و همچنین طیف وسیع نت‌هایی که می‌تواند تولید کند، در موسیقی بسیار محبوب است. کلارینت در ارکسترها، گروه‌های برنجی، گروه‌های جاز و حتی به صورت تک‌نوازی استفاده می‌شود.

اجزای کلارینت:

قمیش: یک نوار نازک از نی یا پلاستیک است که در دهانه ساز قرار می‌گیرد و با ارتعاش آن، صدا تولید می‌شود.
مجرای استوانه‌ای: بدنه اصلی ساز است که از جنس چوب یا پلاستیک ساخته می‌شود.
سوراخ‌ها: کلارینت دارای تعدادی سوراخ در بدنه خود است که نوازنده با انگشتان خود بر روی آنها می‌پوشاند تا نت‌های مختلفی بنوازد.
کلیدها: کلیدها دکمه‌هایی هستند که روی بدنه ساز قرار دارند و نوازنده با فشردن آنها می‌تواند به سوراخ‌های دورتر دسترسی پیدا کند و نت‌های بیشتری بنوازد.
ناقوس: انتهای مخروطی شکل ساز است که صدا را از آن خارج می‌کند.

نحوه نواختن کلارینت: نوازنده با دمیدن هوا در دهانه ساز و لرزاندن قمیش، صدا تولید می‌کند. نوازنده با تغییر موقعیت انگشتان خود بر روی سوراخ‌ها و کلیدها، می‌تواند نت‌های مختلفی بنوازد.

ابوا (oboe)

ابوا، که به آن هوت‌بویس نیز می‌گویند، یک ساز بادی چوبی از خانواده سازهای بادی دو زبانه است. این ساز به دلیل صدای گرم و گاه غم‌انگیز و همچنین طیف وسیع نت‌هایی که می‌تواند تولید کند، در موسیقی بسیار محبوب است. ابوا در ارکسترها، گروه‌های برنجی، گروه‌های جاز و حتی به صورت تک‌نوازی استفاده می‌شود.

اجزای ابوا:

قمیش: یک نوار نازک از نی یا پلاستیک است که در دهانه ساز قرار می‌گیرد و با ارتعاش آن، صدا تولید می‌شود.
مجرای مخروطی: بدنه اصلی ساز است که از جنس چوب ساخته می‌شود.
سوراخ‌ها: ابوا دارای تعدادی سوراخ در بدنه خود است که نوازنده با انگشتان خود بر روی آنها می‌پوشاند تا نت‌های مختلفی بنوازد.
کلیدها: کلیدها دکمه‌هایی هستند که روی بدنه ساز قرار دارند و نوازنده با فشردن آنها می‌تواند به سوراخ‌های دورتر دسترسی پیدا کند و نت‌های بیشتری بنوازد.
ناقوس: انتهای مخروطی شکل ساز است که صدا را از آن خارج می‌کند.

نحوه نواختن ابوا: نوازنده با دمیدن هوا در دهانه ساز و لرزاندن قمیش، صدا تولید می‌کند. نوازنده با تغییر موقعیت انگشتان خود بر روی سوراخ‌ها و کلیدها، می‌تواند نت‌های مختلفی بنوازد.

کرآنگله (cor anglais)

کرآنگله که به آن کور انگلیسی یا هورن انگلیسی نیز می‌گویند، سازی بادی چوبی از خانواده سازهای بادی دو زبانه است. این ساز از نظر شکل و طرز نواختن و صدا بسیار شبیه ابوا است و می‌توان آن را ابوی بم دانست.

مشخصات کرآنگله:

اندازه: کرآنگله از ابوا بزرگتر و از توبا کوچکتر است. قطر دهانه کرآنگله حدود 28 سانتی‌متر و ارتفاع آن حدود 60 سانتی‌متر است.
وزن: کرآنگله حدود 2 تا 3 کیلوگرم وزن دارد.
محدوده صوتی: کرآنگله حدود 3 اکتاو محدوده صوتی دارد.
گام: کرآنگله معمولا در گام سی بمل نواخته می‌شود.

اجزای کرآنگله:

منافذ: کرآنگله 3 یا 4 سوپاپ دارد که برای تغییر طول لوله و تولید نت‌های مختلف استفاده می‌شود.
دهانه: دهانه کرآنگله به صورت فنجانی شکل است و از جنس فلز برنج ساخته می‌شود.
اسلاید: کرآنگله برخلاف ترومبون، اسلاید ندارد و از سوپاپ برای تغییر طول لوله استفاده می‌کند.
ناقوس: ناقوس کرآنگله رو به بالا است و صدا را به سمت جلو پخش می‌کند.

نحوه نواختن کرآنگله: کرآنگله با استفاده از لب‌ها و انگشتان نواخته می‌شود. نوازنده با دمیدن در دهانهٔ ساز و فشردن سوپاپ‌ها با انگشتان، نت‌های مختلف را تولید می‌کند.

ریکوردر (recorder)

که به آن فلوت ریکوردر نیز می‌گویند، یک ساز بادی چوبی از خانوادهٔ فلوت‌ها است که از نظر ظاهری شبیه به فلوت اما با ساختار ساده‌تر و صدایی ملایم‌تر است.

این ساز به دلیل سادگی و قیمت مناسب، در آموزش موسیقی به کودکان بسیار محبوب است.

مشخصات ریکوردر:

اندازه: ریکوردرها در اندازه‌های مختلفی از سوپرانو تا باس ساخته می‌شوند. طول ریکوردر سوپرانو حدود 30 سانتی‌متر و طول ریکوردر باس حدود 60 سانتی‌متر است.
وزن: ریکوردرها بسیار سبک هستند و وزن آنها بین 50 تا 200 گرم است.
محدوده صوتی: محدوده صوتی ریکوردر به اندازه آن بستگی دارد. ریکوردر سوپرانو حدود 2 اکتاو و ریکوردر باس حدود 3 اکتاو محدوده صوتی دارد.
گام: ریکوردرها در گام‌های مختلفی از جمله دو ماژور، سی بمل ماژور و فا ماژور کوک می‌شوند.

اجزای ریکوردر:

سوراخ‌ها: ریکوردر دارای 8 سوراخ در بدنه خود است که نوازنده با انگشتان خود بر روی آنها می‌پوشاند تا نت‌های مختلفی بنوازد.
دهانه: دهانه ریکوردر به صورت لبه‌ای تیز است و از جنس پلاستیک یا چوب ساخته می‌شود.
کلیدها: برخی از ریکوردرها دارای 1 تا 2 کلید هستند که نوازنده با فشردن آنها می‌تواند به سوراخ‌های دورتر دسترسی پیدا کند و نت‌های بیشتری بنوازد.
ناقوس: ناقوس ریکوردر کوچک و مخروطی شکل است و صدا را به سمت جلو پخش می‌کند.

نحوه نواختن ریکوردر: ریکوردر با استفاده از لب‌ها و انگشتان نواخته می‌شود. نوازنده با دمیدن در دهانهٔ ساز و فشردن کلیدها با انگشتان، نت‌های مختلف را تولید می‌کند.

نقش ریکوردر در موسیقی: ریکوردر از جمله سازهایی است که در موسیقی کلاسیک، موسیقی محلی و موسیقی جاز استفاده می‌شود. این ساز همچنین در آموزش موسیقی به کودکان بسیار محبوب است و به عنوان ابزاری برای یادگیری نت‌ها و ریتم به کار می‌رود

دوزله (dozaleh)

ساز دوزله: نغمه‌ای دلنشین از دل کوهستان‌های کردستان

دوزله، سازی بادی از خانواده نی‌انبانان، با صدایی دلنشین و نغمه‌هایی شاد، در میان مردم کردستان رواج دارد. این ساز که در گویش‌های مختلف کردی به نام‌های دوزله، دو زله، ده‌له‌له و مهله‌له نیز شناخته می‌شود، از جمله سازهای اصیل و سنتی کردستان به شمار می‌رود و در موسیقی محلی این منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد.

مشخصات ظاهری دوزله:

ساختار: دوزله از دو لوله مجزا با طول‌های مختلف ساخته می‌شود که به یکدیگر متصل شده‌اند.
جنس: جنس لوله‌ها معمولاً از نی یا چوب است و در برخی موارد از فلز نیز استفاده می‌شود.
سوراخ‌ها: هر کدام از لوله‌ها دارای تعدادی سوراخ هستند که نوازنده با انگشتان خود بر روی آنها می‌پوشاند تا نت‌های مختلفی بنوازد.
زبانه: در انتهای هر لوله، یک زبانه فلزی یا چوبی قرار دارد که با ارتعاش آن، صدا تولید می‌شود.
منافذ: دوزله دارای یک یا دو منفذ است که نوازنده از طریق آنها هوا را به داخل ساز دمیده و صدا را به جریان می‌اندازد.

نحوه نواختن دوزله: نوازنده دوزله با دمیدن هوا به داخل ساز و لرزاندن زبانه‌ها، صدا تولید می‌کند. نوازنده با تغییر موقعیت انگشتان خود بر روی سوراخ‌ها، می‌تواند نت‌های مختلفی بنوازد.

انواع دوزله: دوزله در اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شود که رایج‌ترین آنها عبارتند از:

دوزله معمولی: این نوع دوزله حدود 40 تا 50 سانتی‌متر طول دارد و در بین نوازندگان رایج‌تر است.
دوزله کوچک: این نوع دوزله حدود 30 تا 40 سانتی‌متر طول دارد و صدای زیرتری نسبت به دوزله معمولی دارد.
دوزله بزرگ: این نوع دوزله حدود 50 تا 60 سانتی‌متر طول دارد و صدای بم‌تر نسبت به دوزله معمولی دارد.

کاربرد دوزله: دوزله در موسیقی محلی کردستان کاربرد فراوانی دارد و در مراسم مختلفی مانند جشن‌ها، عروسی‌ها و ییلاقات نواخته می‌شود. این ساز همچنین به صورت تک‌نوازی و در составе گروه‌های موسیقی محلی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پن فلوت (Panpipes)

پن فلوت که به آن نی انبان نیز می‌گویند، نوعی ساز بادی است که از چندین نی با اندازه‌های مختلف به صورت موازی در کنار هم ساخته می‌شود. این ساز با دمیدن هوا در لبه نی‌ها به صورت افقی نواخته می‌شود و صدایی لطیف و دلنشین دارد.

تاریخچه پن فلوت: پن فلوت از جمله سازهای باستانی است که قدمت آن به چندین هزار سال پیش می‌رسد. این ساز در تمدن‌های مختلفی از جمله تمدن‌های مصر، یونان، روم و آمریکای مرکزی و جنوبی رواج داشته است. در حال حاضر، پن فلوت در بسیاری از نقاط جهان نواخته می‌شود و در موسیقی محلی و کلاسیک کاربرد دارد.

انواع پن فلوت: پن فلوت در اندازه‌ها و جنس‌های مختلفی ساخته می‌شود. رایج‌ترین نوع پن فلوت، پن فلوت چوبی است که از جنس بامبو یا نی ساخته می‌شود. پن فلوت‌های پلاستیکی و فلزی نیز وجود دارند که معمولاً سبک‌تر و ارزان‌تر هستند.

نحوه نواختن پن فلوت: نوازنده پن فلوت با دمیدن هوا در لبه نی‌ها به صورت افقی، صدا تولید می‌کند. نوازنده با تغییر موقعیت لب‌های خود بر روی لبه نی‌ها، می‌تواند نت‌های مختلفی بنوازد.

کاربرد پن فلوت: پن فلوت در موسیقی محلی و کلاسیک کاربرد دارد. این ساز در بسیاری از سبک‌های موسیقی از جمله موسیقی فولکلور، موسیقی جاز، موسیقی نیو ایج و موسیقی الکترونیک استفاده می‌شود.

ساکسیفون (saxophone)

یک ساز بادی است که از خانواده سازهای بادی چوبی محسوب می‌شود.

این ساز معمولاً از جنس برنج است و یک قمیش مشابه قمیش کلارینت دارد. مشابه کلارینت، ساکسیفون نیز سوراخ‌هایی دارد که نوازنده از طریق مکانیزم کلیدی آنها را می‌بندد. ساکسیفون جزو سازهای بادی چوبی تک‌زبانه است.

ساکسیفون از برنج ساخته می شود، اما آن را یک ساز بادی چوبی می دانند؛ تفاوت در نحوه تولید صدا است.

در سازهای برنجی مانند ترومپت، صدا با ارتعاش لب های نوازنده در دهنی تولید می شود و با فشار دادن روی کلیدها و بازوبسته شدن سوپاپ ها، نت ها تغییر می کنند. در صورتی که، ساکسیفون مثل اکثر سازهای بادی چوبی از نی برای فرستادن هوا به داخل ساز استفاده می کند. این هوا است که صدا را تولید می کند و نت ها با فشار دادن کلیدها تغییر می کنند.

ساکسیفون در انواع مختلفی و به اندازه‌های مختلف از جمله ساکسیفون سوپرانو، آلتو، تنور و باریتون تولید می‌شود. هر نوع ساکسیفون محدوده صوتی و صدای خاص خود را دارد.

ساکسیفون در ابتدا برای ارکستر و دسته موزیک نظامی طراحی شده بود، اما امروزه بیشتر در موسیقی جاز و پاپ استفاده می‌شود.

در سایت (dibagaran7.ir) می توانید به اخبار بیشتری دست پیدا کنید.

سایت فرهنگ سازان می تواند به شما در دست یابی به مقاله های هنری و فرهنگی کمک کند.

سازهای بادی: معرفی و بررسی انواع ساز بادی

آنچه در این مقاله می‌خوانید